آشنایی کامل با تاریخچه چرتکه

یکی از سوالاتی که علاقه مندان چرتکه، از کارشناسان ایران شنمو می پرسند، این است که تاریخچه چرتکه چیست؟ تاریخچه چرتکه به هزاران سال پیش بازمی گردد. در ابتدا، برای حل مسائل ریاضی از ابزارهای ساده تری مانند لوحه های تخت سطحی با سنگ یا لوبیا استفاده می شد. این ابزارها از شکل های ابتدایی چرتکه ها بودند؛ اما با گذشت زمان، چرتکه ها پیشرفت کرده و با اشکال جدید با قاب،  میله و مهره وارد بازار شدند.

در گذشته نیز از این ابزارها برای انجام عملیات ریاضی مانند جمع، تفریق، ضرب و تقسیم بدون نیاز به قلم یا کاغذ استفاده می شد. امروزه، به دلیل کشف فواید و مزیت های چرتکه برای کودکان، هنوز هم در بیشتر مدارس و کلاس های درسی، از چرتکه ها استفاده می شود. برای آشنایی با تاریخچه چرتکه با این مقاله از ایران شنمو همراه باشید.

تاریخچه چرتکه در ایران

تاریخچه چرتکه در ایران به صورت دقیق مشخص نیست؛ اما شواهد نشان می دهد که از دوران حکومت امپراتوری هخامنشیان، حدود ۶۰۰ سال پیش از میلاد، استفاده از آن در ایران آغاز شده است. چرتکه در آن زمان از تخته ای چوبی یا فلزی و مهره هایی ساخته شده بود که در میله­هایی روی تخته قرار می گرفتند و هر ستون نماینده یک مرتبه از اعداد بود. این ابزار به عنوان ابزار محاسباتی در امور مختلفی از جمله تجارت، کشاورزی و مالیات در ایران به کار می رفت و همچنین در آموزش ریاضیات نیز مورد استفاده قرار می گرفت.

از آن زمان تا امروز، چرتکه به عنوان ابزاری ساده و قدرتمند در ایران استفاده می شود که می تواند در انجام محاسبات ریاضی و تقویت مهارت های ذهنی کمک کند.

تاریخچه چرتکه در جهان

چرتکه به عنوان قدیمی ترین ماشین حساب شناخته می شود که از حدود ۲۷۰۰ سال پیش توسط سومری ها استفاده می شد. این ابزار در طول تاریخ در تمدن های مختلفی مانند یونان باستان، مصر باستان، چین، هند، ایران و ژاپن به کار رفته است و در قرن ۱۷ میلادی با اختراع ماشین حساب مکانیکی تکامل یافته است. هر منطقه بر اساس سیستم اعداد و فرهنگ خود از چرتکه به نحو متفاوتی استفاده می کرد. امروزه، با وجود پیشرفت تکنولوژی و ظهور ماشین حساب های الکترونیکی، چرتکه همچنان در برخی نقاط جهان، به خصوص در شرق آسیا، به عنوان ابزاری آموزشی و برایتقویت مهارت های ذهنی و ریاضی استفاده می شود. استفاده از چرتکه می تواند به تقویت تمرکز و حافظه، افزایش مهارت های ریاضی، بهبود تفکر منطقی و کاهش وابستگی به ماشین حساب کمک کند.

تاریخچه انواع چرتکه

انواع چرتکه ها از گذشته تا امروز به شکل های مختلفی ساخته شده اند. در زیر به برخی از این انواع اشاره می شود:

تخته محاسباتی سالامیس

تخته محاسباتی سالامیس، که به عنوان قدیمی ترین تخته محاسباتی شناخته می شود، اولین بار در جزیره  سالامیس کشف شده است. این تخته از سنگ مرمر سفید با ابعاد ۴.۵ × ۷۵ × ۱۴۹ سانتی متر تشکیل شده و هفت خط افقی با اعداد رومی را در خود جای داده است. بین این خطوط، شمارشگرهای فلزی نیز قرار دارند که مقادیر مختلف را نشان می دهند. این تخته دارای فضاهای عمودی برای نمایش واحدهای مختلف از جمله اعشارها، دهگان و صدگان است. همچنین فضاهای میانی نیز برای نمایش اعداد بزرگتر مانند ۵۰ و ۵۰۰ایجاد شده بودند. در دوران قرون وسطی، تخته های محاسباتی در اروپا به کار می رفتند؛ اما با ظهور روش های پیشرفته تر چاپ و نشر، کاربرد آن ها کاهش یافت و محاسبات با استفاده از مداد و کاغذ متداول تر شد.

چرتکه های رومی

چرتکه رومی نسبت به چرتکه­های پیشین پیشرفته­تر بوده و از شمارشگرهای متحرک استفاده می کند که به صورت موقتی به دستگاه متصل می شوند. این چرتکه از صفحه ای فلزی با شمارشگرهای ثابت تشکیل شده است که روی میله ها حرکت می کنند. مشخصات چرتکه رومی به شرح ذیل است:

• میله­های پایینی دارای چهار علامت خاص هستند.
• روی میله سمت راست نیز پنج علامت وجود دارد.
• میله های بالایی فقط یک علامت دارند.
• ارزش مهره ها در میله های بالایی پنج برابر ارزش مهره های پایینی است.

چرتکه های چینی (سوآن پان)

بعضی معتقدند که چرتکه های رومی در اوایل دوران مسیحیت توسط بازرگانان به کشور چین وارد شده است. این در حالی است که تا قرن دوازدهم، در منابع چینی، هیچ اشاره ای به وجود چرتکه نشده بود؛ اما واقعا تاریخچه چرتکه چیست؟ سوآن پان یا چرتکه های چینی،یک نوع ابزار محاسباتی سنتی چینی هستند که از چوب یا مواد دیگر ساخته می شوند. این ابزار شامل دو صفحه  چوبی یا پلاستیکی است که به هم متصل هستند و روی هر کدام از آن­ها، نقشه هایی از اعداد و علائم ریاضی قرار دارد. با جابجایی این دو صفحه و استفاده از شمارنده هایی که روی آن ها قرار دارد، انجام محاسبات مختلف اعم از جمع، تفریق، ضرب و تقسیم به راحتی انجام می شود.

 چرتکه های سوروبان

چرتکه سوروبان یک نوع ابزار محاسباتی سنتی ژاپنی است که از چرتکه های چینی الهام گرفته است. در این نوع چرتکه، مهره هایی با لبه های تیز در میله های پایینی و بالایی وجود دارند. امکان جابجایی مهره­ها روی خطوط و نشانگرهای موجود، باعث شده تا کار با چرتکه بسیار آسان گردد و محاسبات ریاضی به راحتی حل شوند. با توجه به پیشرفت­های مختلفی که در تاریخچه چرتکه و ساخت آن­ها اعمال شده است، سرعت و کارایی آن ها بسیار افزایش یافته است.

چرتکه های اسکوتی

چرتکه اسکوتی یک نوع ابزار محاسباتی سنتی روسی است که در هر میله آن،۱۰ مهره استفاده شده و هیچ محور جداکننده ای در آن وجود ندارد. این ویژگی باعث می شود که مهره ها در فواصل نسبتاً زیادی از هم قرار بگیرند. چرتکه اسکوتی به عنوان یک ابزار محاسباتی سنتی، می تواند به صورت عمودی و افقی استفاده شود. یکی از ویژگی های مثبت این چرتکه، یادگیری آسان محاسبات نسبت به چرتکه هایی با مهره های با مضراب ۵ است.

تاریخچه ساخت چرتکه

چرتکه، به عنوان یکی از قدیمی ترین ماشین های حساب شناخته می شود؛ اما تاریخچه ساخت آن نامعلوم است. شواهد نشان می دهد که این وسیله برای اولین بار، حدود ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد، توسط سومری ها در بین النهرین باستان به کار گرفته شده است.

چرتکه های اولیه از تخته ای سنگی یا چوبی و مهره های سفالی یا سنگی ساخته شده بودند. این مهره ها در ستون هایی روی تخته قرار می گرفتند و هر ستون نماینده  یک مرتبه از اعداد بود. از آن زمان تا به امروز، چرتکه در تمدن های مختلفی چون یونان باستان، مصر باستان، روم باستان، چین، هند، ایران و ژاپن به کار می­رود.

در حال حاضر، چرتکه همچنان در برخی نقاط جهان، به خصوص در شرق آسیا، به عنوان ابزاری آموزشی و برای تقویت مهارت های ذهنی و ریاضی استفاده می شود. از جمله تغییراتی که این ابزار در طول زمان دیده است می توان به مواد اولیه  ساخت، تعداد مهره ها در هر ستون و سازگاری با سیستم های اعداد مختلف اشاره کرد.

نتیجه گیری

در این مقاله سعی کردیم به سوال تاریخچه چرتکه چیست؟ پاسخ دهیم. چرتکه، یکی از ابزارهای قدیمی محاسباتی است که از دوران باستان تا به امروز، در انواع مختلف و با کاربردهای متنوع، برای انجام محاسبات ریاضی و تقویت مهارت های ذهنی در جهان استفاده می­شد.

امروزه از این ابزار سنتی در آموزش مفاهیم ریاضی به کودکان، استفاده می­شود؛ زیرا اثربخشی آن در تقویت تمرکز، تفکر منطقی و حل مسائل ریاضی ثابت شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تاریخچه چرتکه و ثبت نام در کلاس های چرتکه، با ایران شنمو تماس بگیرید.